Učeničke zadruge i proširena delatnost škola u cilju povećanja kvaliteta obrazovanja i veće socijalne uključenosti školske dece u Republici Srbiji: Srbija, zemlje Evropske unije i zemlje u okruženju

Dinkić, Mirosinka and Ognjenović, Kosovka and Branković, Aleksandra (2011) Učeničke zadruge i proširena delatnost škola u cilju povećanja kvaliteta obrazovanja i veće socijalne uključenosti školske dece u Republici Srbiji: Srbija, zemlje Evropske unije i zemlje u okruženju. Institut ekonomskih nauka, Beograd.

Preview

Text Ucenicke zadruge i prosirena delatnost skola.pdf - Published Version Available under License Creative Commons Attribution Non-commercial No Derivatives. Download (3MB) | Preview

Abstract

Proširena delatnost i učeničke zadruge imaju značajnu ulogu u procesu sprovođenja obrazovno-vaspitne funkcije u školama i time doprinose unapređenju kvaliteta obrazovanja i većoj socijalnoj uključenosti školske dece. Iako je ostvarivanje aktivnosti u okviru proširene delatnosti i učeničkih zadruga regulisano različitim propisima, u školama je sve prisutnija tendencija kombinovanja tih aktivnosti, budući da su one često komplementarne, u smislu da nadopunjuju jedna drugu u pogledu angažovanja materijalnih i ljudskih resursa, kao i uključivanja učenika u sprovođenje ovih aktivnosti u školama. Na izvestan način to omogućava i novi Zakon o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja koji pod proširenom delatnošću podrazumeva davanje usluga, proizvodnju, prodaju i druge delatnosti koje doprinose unapređenju obrazovno-vaspitne funkcije škola. Praksa učeničkih zadruga i zadrugarstvo su prisutni u školama u Srbiji dugi niz godina, dok je korišćenje termina proširena delatnost novijeg datuma i uvodi se u praksu, naročito sa početkom sprovođenja reforme srednjeg stručnog obrazovanja. Dakle, predmet interesovanja u ovoj monografiji je izučavanje regulatornog okvira i praktičnih iskustava sa uvođenjem proširene delatnosti i sprovođenjem aktivnosti u okviru učeničkih zadruga u osnovnim školama, srednjim stručnim školama i gimnazijama. Iskustva Srbije u pogledu zakonskih rešenja koja prate ovu oblast, upoređena su sa iskustvima zemalja članica Evropske unije, kao i zemalja u okruženju. Aktivnosti u okviru proširene delatnosti škola su, u različitim pojavnim oblicima, zastupljene u većini evropskih država, kao i u bivšim socijalističkim zemljama, uključujući i republike bivše Jugoslavije. Mogućnosti, pre svega, državnih škola da se angažuju u obavljanju tih aktivnosti, kao i da troše ostvarene prihode, regulisane su na različite načine. U onim zemljama u kojima to dozvoljavaju zakonska rešenja, škole se stimulišu da generišu dodatne prihode, s tim da bi trebalo da budu propraćena jasno definisanim pravilima o modalitetima obavljanja proširene delatnosti i trošenju ostvarenih sredstava. Da bi se bolje sagledalo sprovođenje aktivnosti koje škole u Srbiji obavljaju u okviru proširene delatnosti i učeničkih zadruga, sprovedeno je istraživanje na osnovu ankete kojim su bila obuhvaćena dva poduzorka škola, jedan koji se ticao škola koje su proširile svoju delatnost i drugi koji je obuhvatio škole bez dodatnih delatnosti. Anketa je sprovedena na celoj teritoriji Srbije, pri čemu je uzeta u obzir teritorijalna distribucija škola u Beogradu, Centralnoj Srbiji i Vojvodini, kao i zastupljenost manjih škola i škola u seoskim sredinama. U prvom poduzorku, primarna distribucija škola je izvršena u zavisnosti od vrste školske ustanove i oblika dodatne delatnosti kojom se škole bave, a u drugom poduzorku koji je obuhvatio škole koje nemaju registrovanu dodatnu aktivnost, primarna raspodela škola je izvršena samo na osnovu vrste školske ustanove. Rezultati ankete su pokazali da u okviru mogućih modaliteta proširene delatnosti, osnovne škole najčešće pružaju usluge ili imaju sopstvenu proizvodnju, dok srednje stručne škole i gimnazije najčešće pružaju usluge i organizuju obuke za odrasle. Velike škole su češće orijentisane ka pružanju usluga i organizovanju različitih obuka, a manje ka aktivnostima, kao što su proizvodnja i prodaja. Seoske škole se češće bave proizvodnjom, a gradske organizovanjem obuka i drugih edukativnih sadržaja, kao i iznajmljivanjem prostora. Jedan od osnovnih zaključaka koji je rezultat sprovedenog istraživanja u školama jeste da socijalna uključenost siromašne dece i dece iz osetljivih grupa nije prepoznata od strane škola, kao važan kriterijum za angažovanje učenika u dodatnim aktivnostima. Uspeh i dostignuća učenika, kao i lična motivacija, prvi su kriterijumi za dodatno uključivanje u aktivnosti škole. Osnovni razlozi što škole ne obavljaju proširenu delatnost ili nemaju učeničku zadrugu jesu nepostojanje adekvatnih materijalnih uslova, nedostatak prostora ili ljudskih resursa. Analizom postojećeg regulatornog okvira koji se odnosi na propise u oblastima obrazovanja, budžetskog sistema i obavljanja zadružne delatnosti, ukazano je na rešenja koja su dobra u postojećim zakonima, ali i na nedostatke koje bi trebalo otkloniti kako bi se proširena delatnost i učeničke zadruge širile kao dobra praksa u školama. Istraživanje je pomoglo da se uoče osnovne razlike između škola sa proširenom delatnošću i škola sa učeničkim zadrugama. Te razlike se ogledaju u sledećem: (I) učeničke zadruge se češće registruju u osnovnim školama, a proširena delatnost u srednjim stručnim školama i gimnazijama; (II) učeničke zadruge koje su osnovane u srednjim školama efikasnije obavljanju svoje delatnosti od onih u osnovnim školama; (III) proširenom delatnošću se češće bave veće škole koju neretko kombinuju sa učeničkim zadrugama; (IV) proširena delatnost je češće odlika gradskih, a učeničke zadruge škola u manjim i u seoskim sredinama; (V) u školama je prisutna tendencija da se aktivnosti učeničkih zadruga nadopunjuju sa drugim oblicima proširene delatnosti.

Actions (login required)

View Item